با دو رویکرد لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین قابل تامل و تایید می شود:
با رویکردی فلسفی در می یابیم که بسیاری از اندیشه های ما حاصل اشتراک و اجتماع از اجداد ماست و این یعنی جبر تاریخی!
اما اگر باور به تکامل اندیشه ها داشته باشید و بپذیرید که اندیشه ها ثابت نیستند و اختیار به دستانی همچون من و تو به تغییرش می پردازند، تصور جبر رنگ می بازد، اما محو نمی شود.
در رویکردی قرانی هم داریم:
و کذلک جعلناکم امه وسطا.
مصداق های این اوسطی بر اساس تفاسیر قرانی بر عنوان فوق تاکید دارند.
پس باور کنید که اختیار داریم ولی نه مطلق و تحت کمند جبر نیز هستیم ولی باز هم نه مطلق!
پس برای تغییر و تکامل تلاش کنید.
"اِن‌َّ اللّه‌َ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوم‌ٍ حَتّی‌َ یُغَیِّروا ما باَنفُسهِم"
خیلی جالب بود